سوخت رسانی به هواپیماها ؛ فرآیند و چالشهای فنی
سوخت رسانی به هواپیماها ؛ فرآیند و چالشهای فنی
هواپیماها مانند هر وسیله نقلیه دیگر برای حرکت خود به انرژی نیاز دارند و این انرژی از طریق سوخت تامین میشود. این سوخت، منبع قدرت موتور هواپیما است و نقش بهسزایی در ایمنی هواپیما، برد آن و… دارد؛ به طوری که سوخت رسانی به هواپیماها، یکی از حیاتیترین عملیاتهای هوایی بهشمار میرود.
عملیات سوخت رسانی به هواپیماها، عملیاتی حساس و حیاتی است که باید با دقت بالا و پروتکل های استاندارد بینالمللی انجام شود تا از احتمال بروز نقص فنی جلوگیری شود. هر هواپیمایی وابسته به شرایط در دو حالت به سوخت رسانی نیاز پیدا میکند؛ سوخت رسانی زمینی و سوخت رسانی هوایی. در ادامه این مطلب هر فرایند و چالش های فنی آن را به طور کامل مورد بررسی قرار میدهیم.
سوخت رسانی زمینی
سوخت رسانی زمینی، رایج ترین نوع سوخت رسانی است که هواپیماها در فرودگاها قبل از پرواز یا پس از فرود انجام میدهند. سوخت رسانی زمینی به هواپیماها بر اساس روش انتقال سوخت و نوع تجهیزات مورد استفاده انواع متفاوتی دارد.
سوخت گیری از طریق تانکر( refueler truck)
این روش یکی از رایج ترین روشهای سوختگیری، خصوصا برای فرودگاهایی که شبکه لولهکشی زیرزمینی (hydrant system) ندارند و یا هواپیماهایی که در محل سوختگیری همیشگی خود پارک نشدهاند، مناسب است. در این روش، تانکر های بزرگ سوخترسان مجهز به تجهیزات مخصوص، فرایند سوخترسانی را انجام میدهند؛ تانکر و هواپیما را با رعایت استانداردهای بینالمللی آمادهسازی میکنند و وابسته به نوع هواپیما، روش اتصال نازل به هواپیما را انتخاب و اجرا میکنند و نازل را قفل میکنند، نهایتا با تنظیم دبی و فشار، پمپهای تانکر را روشن میکنند.
چالش های فنی سوخت گیری از طریق تانکر:
• خطر الکتریسیته ساکن هنگام جریان سوخت، که نیازمند فرایند زمین کردن (Earthing ) و تجهیزات ضدجرقه هستیم.
• کنترل کیفیت سوخت؛ اگر سوخت ما ناخالص و یا آلوده باشد امکان خاموش شدن موتور هواپیما و آسیبهای خیلی جدی به هواپیما وجود دارد. به همین دلیل برای جلوگیری از این آسیب، از فیلترهای چند مرحله ای استفاده میکنند و همچنین قبل از سوختگیری، از سوخت نمونه برداری میکنند.
• کنترل مداوم فشار و دبی پمپاژ ؛ در این روش نیازمند یک اپراتور ماهر هستیم که در کل فرایند سوختگیری دبی و فشار پمپ را کنترل کند
• ظرفیت محدود تانکرها؛ هر تانکر معمولا برای ۱۰ تا ۴۰ هزار لیتر سوخت ظرفیت دارد.
سوخت گیری از طریق خوردروهای سوخت رسان کوچک
از این روش بیشتر در فرودگاهای کوچک و یا هواپیماهایی که در مناطق دورافتاده هستند، مورد استفاده قرار میگیرد. این خودروها معمولا ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ لیتر ظرفیت دارند و در فضاهایی قادر به عبور هستند که تانکرها نمیتوانند عبور کنند. تجهیزات این خودرو ها شباهت زیادی به تجهیزات تانکرها دارد، ولی با سیستمهای سادهتر و کوچکتر از تانکرهای بزرگ.
سوختگیری از طریق پمپهای زمینی ( Hydrant refueling system)
سیستم هیدرانت یا پمپهای زمینی، شبکه ای از لولههای زیرزمینی است که از یک سمت مستقیما به مخازن بزرگ سوخت متصل است و از سمت دیگر توسط اتصالات مخصوص، به جایگاه سوخت هواپیما وصل میشوند. از این روش در فرودگاههای بزرگ جهان که تردد زیادی دارند و نیاز به سوخترسانی سریع دارند استفاده میشود.
چالش های فنی سیستم پمپ های زیرزمینی
• شبکه لولهکشی زیرزمینی بسیار ساختهی پرهزینه و زمانبری است و همچنین نگهداری از آن بسیار سخت است.
• دسترسی به آنها در همجا ممکن نیست؛ هواپیماها باید در محل مخصوص سوختگیری پارک شوند و فرایند سوخترسانی انجام شود.
سوخت گیری با مخازن متحرک(Mobile fuel tanks refueling)
مخازن متحرک، مخزنهای سوختیای هستند که روی تریلرها یا خودروهای سبک نصب میشوند و در موقعیتهای مختلف فرودگاه یا حتی برای سوخت رسانی به مناطق دورافتاده جابجا میشوند.این روش معمولا برای ماموریتهای نظامی و شرایط اظطراری کاربرد دارند.
چالشهای فنی سوختگیری با مخازن متحرک
• جابجایی این تانکرها در شرایط نامساعد آب و هوایی و یا زمین نامناسب بسیار سخت است.
• خطرات ایمنی همچون نشت سوخت حین جابجایی وجود دارد.
• به دلیل کوچکتر بودن مخازن متحرک نسبت به تانکرها، این مخازن کمتوانتر نیز هستند و زمان سوختگیری آنها طولانیتر است.
سوخترسانی هوایی
سوخترسانی هوایی، یکی دیگر از روشهای سوخترسانی به هواپیماها است. در این روش، دو هواپیما در حال پرواز فرایند انتقال سوخت را انجام میدهند. سوخت از یک هواپیمای سوخت رسان (Tanker) به هواپیمای دریافتکننده (Receiver) منتقل میشود.عمل سوخترسانی حین پرواز باعث افزایش برد عملیاتی، حفظ موقعیت در منطقه عملیاتی و در برخی از عملیاتها باعث کاهش هزینه و زمان است. سوخترسانی هوایی را به سه روش وابسته به شرایط موجود انجام میدهند.
روش پروب و دروگل(probe and drogue)
این روش از رایجترین سیستمهای سوخترسانی هوایی است. در این روش، یک شلنگ که انتهای آن یک دروگل نصب شده است از یک هواپیمای سوخت رسان به یک لوله یا پروب از هواپیمای دریافتکننده سوخت، وصل میشود. در این فرایند، دو هواپیما باید در یک ارتفاع و سرعت مشخصی کنار هم حرکت کنند، سپس هواپیمای سوخترسان شلنگ و دروگل خود را آزاد میکند و خلبان دریافتکننده با دقت و مهارت بالا، پروب خود را سمت دروگل هدایت میکند و انتقال سوخت از این طریق انجام میشود.
چالشهای فنی روش پروب و دروگل
• ثبات و هماهنگی پروازی و جلوگیری از خطر برخورد و آسیب کار آسانی نیست و برای این کار نیاز به خلبانهای ماهر داریم.
• در این روش، سرعت سوخترسانی کند است و برای هواپیماهای بزرگتر زمان بیشتری طول میکشد تا مخزن هواپیما پر شود.
روش بوم ( Boom)
در این روش، انتقال سوخت از یک هواپیمای تانکر به یک هواپیمای در حال پرواز دیگر صورت میگیرد . هواپیمای دریافت کننده سوخت یک بازوی تلسکوپی (بوم) دارد که توسط یک اپراتور کنترل میشود. اپراتور تانکر به بوم جهت میدهد و آن را به محل اتصال روی هواپیمای دریافتکننده سوخت میرساند. در این فرایند،انتقال سوخت با فشار بالا انجام میشود.
چالشهای فنی روش بوم
• نیازمند یک اپراتور کاربلد است، زیرا کنترل بوم به مهارت بالایی نیاز دارد.
• سیستم بوم سنگین و پیچیده است و نگهداری آن هزینهبردار است.
• این روش برای هواپیماهای کوچک مناسب نیست، چون فشار و دبی سوخت آنها بالاست.
روش ترکیبی(Hybrid Method)
در روش ترکیبی، سیستم سوخترسان ما مجهز به دو سیستم پروب و دروگل و بوم است. با این طراحی یک تانکر میتواند به انواع مختلف هواپیماها با سیستمهای سوختگیری متفاوت سوخترسانی کند.
چالشهای فنی روش ترکیبی
• نصب دو سیستم بوم و پروب و دروگل روی یک تانکر باعث افزایش هزینه و افزایش وزن آن میشود.
• خدمه این تانکرها باید به هر دو سیستم تسلط کامل داشته باشند.
سوخترسانی به هواپیماها، اعم از زمینی یا هوایی یکی از ارکان مهم صنعت هوانوردی است. این عملیات نیازمند دقت، هماهنگی و رعایت استانداردهای ایمنی بینالمللی میباشد .سوخت رسانی به هواپیماها فرایندی فراتر از یک پر کردن مخزن به صورت ساده است، این عملیات نقش بسیار مهمی در برد پرواز و کارایی هواپیما دارد.
شناخت انواع روشهای سوخترسانی، از مدلهای زمینی تا روشهای پیشرفته هوایی، و آگاهی از چالشهای فنی هرکدام برای برنامهریزی بهتر و کاهش خطرات احتمالی ضروری است.
برای مشاوره رایگان برای استفاده از انواع خدمات فرودگاهی، اتوماسیون و هوشمند سازی فرودگاه، خدمات مدیریت پسماند فرودگاهی، خدمات فنی و مهندسی برج مراقبت، طراحی، ساخت، نصب و راه اندازی تجهیزات کاربری شده در حوزه فرودگاهی، خدمات اتوماسیون و پردازش اطلاعات سیستمهای ناوبری و شرکتهای هواپیمایی، از صفحه تماس با ما و یا از طریق موبایل روی دکمه تماس فوری اقدام نمایید.